Verslag natuur

Gespreksleider: Sijas Akkerman - directeur Natuur- en milieufederatie Noord-Holland

Deskundige: Moniek van Leeuwen - ecoloog bij de gemeente Haarlemmermeer

Hoe wordt de aanwezigheid van planten meegenomen bij een plan voor een windpark? 

Onder de wetgeving is er een beperkt aantal planten beschermd die een specifieke biotoop/groeiplaatsomstandigheden nodig hebben. Die beschermde soorten zal je in het zoekgebied voor windenergie waarschijnlijk niet aantreffen. De locaties binnen het windzoekgebied betreffen voornamelijk agrarisch land. Los daarvan zullen in het natuuronderzoek voor de windturbines óók soortgroepen meegenomen worden die hier niet worden verwacht. Daarmee komen planten dus ook aan bod bij een natuuronderzoek. 

Hoe zit het met geluid en fauna?

Het is een complexe vraag wat geluid doet voor verstoring van bepaalde soorten. En het onderzoek moet dan ook breed worden ingestoken. Dat komt omdat er niet alleen moet worden gekeken naar waar vliegt een dier/vogel, maar ook naar de voortplanting en waar ze eten (het 'foerageergebied'). Al deze aspecten dienen te worden onderzocht voor de milieueffectrapportage (MER).

Kan het ook zijn dat vogels en planten zich aanpassen aan de nieuwe situatie waardoor de uiteindelijke impact misschien wel veel minder is?

De natuur kan zich inderdaad goed aanpassen. Bepaalde soorten passen hun gedrag aan, bepaalde soorten gaan een gebied vermijden. In dat laatste geval heb je geen ‘dodingslachtoffers’ meer. Alleen er kan als gevolg daarvan wel een beperkt leefgebied overblijven. De vervolgvraag is dan of er nog wel een alternatief is voor deze groep. En als een leefgebied grotendeels of helemaal verdwijnt, dan wel ongeschikt wordt, is het de vraag of de populatie nog wel stand kan houden. 

Wordt er ook met ultrasonisch geluid rekening gehouden in plaats van alleen waarneembaar geluid?

Dit is een goede vraag, alleen de deskundige kan deze vraag niet helemaal beantwoorden. Bij windturbines op zee komt steeds meer onderzoek naar trillingen etc. Met wind op land is er veel onderzoek gedaan, maar dan met name in relatie tot vermijding. Of ultrasonisch geluid daar een rol in speelt is deskundige niet bekend. 

Op basis van wat er nu aan onderzoek is gedaan, is er dan iets te zeggen over een mogelijke voorkeurslocatie? 

Vanwege de versnippering van het landschap door windturbines en daarmee de doorsnijding van leefgebieden bestaat er vanuit ecologie een voorkeur van het clusteren van verstoringsbronnen. Een voorbeeld van een verstoringsbron is dus een windturbine, maar ook een (snel)weg. Dus zoveel mogelijk verstoringsbronnen bij elkaar. En zo veel mogelijk een leefgebied onverstoord laten. Het is nadelig als er overal in het gebied iets komt. 

Op welk moment gaat het natuuronderzoek plaatsvinden, vóór de beslissing van de provincie? En wordt er rekening gehouden met alle seizoenen?

Voordat de provincie een besluit kan nemen over de  vergunningaanvraag voor de realisatie van de windturbines, moet een project milieueffectrapportage (MER), en de daaronder liggende onderzoeken, gereed zijn. De uitkomsten hiervan neemt de provincie dus mee in haar besluit. 

Een eerste quickscan kan elk moment van het jaar worden uitgevoerd. Dit is een beoordeling van potenties (voor beschermde natuurwaarden ) in het gebied op basis van eerdere onderzoeken en biotoopkenmerken. Uit de uitkomsten van de quickscan zal blijken welk aanvullend natuuronderzoek nodig is. Dit aanvullend natuuronderzoek moet  voldoen aan de daarvoor geldende protocollen. Die kunnen verschillen per soort(groep). Daarnaast is onderzoek in verschillende tijden van het jaar noodzakelijk, met het zwaartepunt in het broed- en voortplantingsseizoen. 

Maakt de hoogte van de turbine uit voor de impact op de natuur?  

Ja, grotere windturbines kunnen meer problematisch zijn door de grotere diameter van de rotorbladen. Een kanttekening hierbij iss dat bepaalde fauna juist weer lager vliegt. Bij een grotere windturbine is de onderste luchtlaag die vrij van rotorbladen blijft   groter is. Oftewel, er is dan dus minder kans op een aanvaring. 

Is het doel een bepaalde opbrengst te behalen? Dan kun je zeggen dat één grotere windturbine minder oppervlaktebeslag inneemt dan meerdere kleine turbines, waardoor meerdere kleine(re) turbines alsnog meer impact kunnen hebben dan één grote. Maar het is geen simpele rekensom dat één grote windturbine meer/minder effect heeft. Dit hangt af van het type landschap, de soorten die er voorkomen en hoe die soorten het gebied gebruiken. 

Hoe snel kan je een windturbine(park) helemaal stilzetten?  

Een heel windpark kun je niet zomaar afschakelen. Dan klapt de stroom eruit. Stilstandsvoorzieningen moeten daarom op vooraf worden bedacht. Windturbines worden sowieso stil gezet als er windkracht 10 of meer is. 

Heb ik het goed begrepen dat met name de zuidpunt van Haarlemmermeer, één van de minst aantrekkelijke vogelgebieden is?

Nee, dat is te kort door de bocht. Landelijk is in kaart gebracht waar de grootste risico’s zitten met name voor trekvogels. Daaruit kwamen gebieden die meer of minder kansrijk waren voor windenergie, afgezet tegen het risico voor vogelsterfte. Daarmee is enkel gezegd dat de zuidpunt van Haarlemmermeer een betere locatie is om windenergie te verkennen dan bijvoorbeeld het kustgebied. De zuidpunt is echter wel degelijk waardevol voor o.a. akkervogels. Daarom moet er ook nog steeds lokaal onderzocht worden wat de impact gaat zijn van een eventuele ontwikkeling van windturbines. 

Is Haarlemmermeer verplicht een windpark neer te zetten?

Nee niet verplicht, maar het is wel een ambitie. Het is nog geen uitgemaakte zaak. De gemeente gaat niet zelf een windpark realiseren. Een initiatiefnemer maakt hiervoor een plan en dient dit in bij de provincie Noord-Holland. 

Wordt de aanvliegroute van Schiphol ook meegenomen? Dat is zowel in het belang van vogels als de vliegveiligheid. Verderop zit Schiphol en die zitten alle vogels weg te jagen en te schieten. Kunnen we deze twee niet combineren?

De aanvliegroute van Schiphol en het daarvoor benodigde beheer worden niet meegenomen in de eventuele keuze voor de plaatsing van windturbines. Het beheer van vogels wordt uitgevoerd tot maximaal 5 kilometer van de luchthaven. Een uitzondering zijn de ganzen die o.a. ook in de zuidpunt mogen worden beheerd. Het windzoekgebied is daarbij echter geen specifieke uitvoeringszone waarin regelmatig veel ganzen voorkomen (hoogstens vlak na de oogst).  

Wie beslist of mitigerende* maatregelen van een initiatiefnemer voldoende zijn?

De provincie Noord-Holland is voor de meeste activiteiten het bevoegd gezag. Een aantal taken heeft de provincie belegd bij de Omgevingsdienst. Dat geldt ook voor de ontheffing Wet Natuurbescherming. Als die ontheffing wordt verleend, dan is dus besloten dat de mitigerende maatregelen voldoende zijn. 

Er vindt onderzoek plaats naar specifieke beschermde diersoorten, maar wordt er ook gekeken naar andere diersoorten?

Er wordt gekeken naar het treffen van mitigerende maatrelen op een andere plek. Het streven zou moeten zijn om op een zodanige manier het gebied in te richten zodat de negatieve effecten zoveel mogelijk beperkt worden.  

Wat is de visie van de gemeente Haarlemmermeer op het gebied van ecologie en de natuur in relatie tot windturbines?

De visie is om niets extra's aanleggen onder de windturbines, dus bijvoorbeeld geen bloemenvelden onder de turbines. Dit om te voorkomen dat dieren zich hier juist gaan vestigen.

Deelnemer van sessie heeft een biologisch regeneratief bedrijf. Alle effecten van windturbines verstoren zijn bedrijfsvoering. Aangezien heel Nederland zo moet gaan werken in de landbouw kan je natuurgebieden niet verplaatsen. Is het nemen van mitigerende maatregelen dan niet tegenstrijdig?

Dit is zeker een punt waar aandacht uit naar kan gaan in het vervolgproces. Dat er aandacht uitgaat naar de landbouw, waar de agrariërs zitten en wat ze nodig hebben. En dit meenemen in de afwegingen van waar de windturbines wel of niet kunnen worden geplaatst. Met name de biologische bedrijven.

Zijn er mogelijkheden om windturbines uit te zetten op het moment dat er veel vogels zijn? Één wiek zwart maken schijnt ook te helpen? 

Ja, het is mogelijk om een stilstandsvoorziening te installeren. Bijvoorbeeld als er veel vogels langs trekken. Wat betreft de zwarte wiek. Dit leek een succesvolle maatregel, maar uiteindelijk blijkt het voor bepaalde soorten wel heel effectief maar voor sommige andere vogels weer niet.

Bijna alle dieren zien uv-licht, dat zou als een blokkade kunnen worden gebruikt. Uv-lamp erop en er vliegt niets tegenaan. Waarom wordt dit niet veel meer gedaan? 

De deskundige weet het antwoord hier niet op, maar vindt het een goeie suggestie. Wellicht is dit een goeie mitigerende maatregel om te onderzoeken.

Kwamen er bij het onderzoek naar de bestaande windturbines geen compenserende maatregelen?

Er was destijds andere wetgeving dus het is mogelijk dat er minder aandacht was voor mitigerende maatregelen.

Ontstaat er geen verdrijving door de windturbines? Door trillingen worden dieren mogelijk verjaagd waardoor ze meer richting dorpen gaan, aantrekkingskracht op andere gebieden?

Dit kan worden onderzocht in het vervolgonderzoek. Dus onderzoeken wat het effect is van trillingen in de bodem en de verstoring voor grondgebonden fauna en dit meenemen in de MER.

Er is al ecologisch onderzoek gedaan. Hoe is dat gegaan? Hoeveel tijd hebben ze onderzocht en zijn ze er ook ‘s nachts geweest?

Het uitgevoerde ecologische onderzoek heeft twee onderdelen. Er is een QuickScan gedaan waarbij een  ecoloog eerste inschatting heeft gedaan. Hierna is aanvullend onderzoek gedaan, waaronder verschillende veldonderzoeken. Ook in de nacht. Hierbij zijn de protocollen gevolgd die gelden voor vleermuizen en vogels. Met een detector is in kaart gebracht wat zich hier bevindt. Deze onderzoeken waren ten tijde van het broedseizoen, dus tussen april en oktober. Het onderzoek kan je zien als een onderzoek op hoofdlijnen, waarbij bepaalde aspecten nog niet in kaart zijn gebracht.

Er vindt onderzoek plaats naar specifieke beschermde diersoorten, maar wordt er ook gekeken naar andere diersoorten?

De MER en de natuurbeschermingswetgeving kijkt alleen naar beschermde soorten en zal in eerste instantie geen onderwerp van onderzoek zijn.

Waarom moeten er hoge windturbines komen? Kleinere windturbines (max 15 meter) hebben minder impact. Waarom niet iedere boer een kleine windturbine, niet zo vervuilend en minder overlast en gezondheidsschade?

De aanwezige directeur van Tegenstroom reageert met een voorbeeld uit een plan voor een windpark Amsterdam. Hierbij waren de bewoners betrokken. Er bleek minder overlast van 3 grote windturbines te zijn  dan van 5 kleine windturbines. Een spelregel kan zijn om in de afweging voor de hoogte van de turbine mee te wegen wat de meeste overlast geeft.

Wordt er ook aan de overkant van de ringvaart gekeken voor de effecten? 

In het rapport van het onderzoek staat hier iets over op hoofdlijnen. De gedane veldonderzoeken vonden in het zoekgebied plaats. In het vervolgonderzoek (MER) zal dit wel degelijk worden meegenomen. 

 

* Mitigeren betekent ook wel verzachten. Het gaat hierbij om maatregelen om de impact op de natuur te beperken of te verminderen. 

• Ik ben voor windturbines, de alternatieven (fossiele brandstoffen of kernenergie) zijn niet milieuvriendelijk. Ik vind het goed dat we hier heel erg inzoomen op de impact op de natuur. Verder: eisen aan het materiaal van de windturbines en lokaal eigenaarschap vind ik heel belangrijk en wil ik zwaar benadrukken.

• Inwoner uit Nieuwe Wetering, er zijn zorgen dat er alleen wordt gekeken naar Haarlemmermeer, maar de windturbines hebben ook effect op gebied daarbuiten. Hoopt dat de burgers echt aan bod komen.

• Lokaal eigenaarschap vind ik belangrijk, zéker als het initiatief niet vanuit Haarlemmermeer komt maar van één van de grote ‘jongens’/bedrijven.

• In feite zijn alle dieren beschermd. Dit is onvoldoende in de wet geborgd. Dus is het heel belangrijk dat deze ook beschermd zijn. Hier moet rekening mee worden gehouden in het natuuronderzoek.

• Ik ben faliekant tegen windturbines. 

• Nederland doet totaal geen onderzoek. Vanuit het buitenland heb je genoeg onderzoeken dat windturbines heel schadelijk zijn. 

• Weersomstandigheden hebben invloed op de natuur (bij bepaalde windrichtingen wijken trekvogelroutes af van wat we algemeen aannemen).

• Onderzoek honderden dode vogels in Spanje door windturbines. 

• Grootste doodsoorzaak vleermuizen: windturbines.

• Ook insecten wordt naar beneden (dood) geslagen door windturbines.

• Zwarte rotorpunten op windturbines: onderzoek in Nederland is begonnen, we wachten niet eens op de uitslag of dit effectief is. 

• Windturbines hebben effect op neerslag. Minder regenval is problematisch voor dit agrarische gebied.

• Bladen zijn niet recyclebaar en bevatten schadelijke stoffen.

• Bij cameradetectie wordt uitgegaan van grote groepen vogels maar er zijn ook genoeg vogels die niet in groepen vliegen. 

• Roofvogels kijken naar beneden, niet vooruit of opzij. Die nemen rotorbladen niet waar.

• Tijdens vogeltrek de stekker eruit doen heeft geen nut; vogels trekken bijna het hele jaar rond.