Verslag gezondheid

Gespreksleider: Jessica van Teefelen, werkzaam bij de gemeente Haarlemmermeer 

Deskundige: Oscar Breugelmans, senior adviseur leefomgeving bij de GGD

Kunt u iets meer vertellen over de normering voor geluid? 
De normering was maximaal 47 decibel. Dat zegt iets over een jaargemiddeld geluid. Daarin wordt rekening gehouden met dag en nacht: in de nacht is de turbine stiller, want hinderlijker. In de nieuwe normering gaat het maximale toegestane geluid naar 45 decibel voor overdag. Dat is een gemiddeld geluid. Voor de nacht wordt de norm 39 decibel. 

Dit antwoord gaat over de nieuwe regels voor windturbines. De Rijksoverheid is momenteel bezig met het opstellen van regels voor windturbines. Hoe dit precies zit lees je op de website van helpdeskwindopland.nl.  

Is 39 decibel in de nacht alsnog niet hoog?
39 decibel is veel strenger dan bij andere geluidsnormen (bijvoorbeeld wegen, verkeer, industrie). Maar het is ook belangrijk dat het strenger is. Want windturbines geven een continu geluid en er zit ook variatie op door het draaien van de wieken. De regel voor maximaal 39 decibel sluit aan op de normen van de Wereldgezondheidsorganisatie. De GGD sluit eigenlijk altijd aan bij Wereldgezondheidsorganisatie.  

Er komt waarschijnlijk dus een norm voor 45 decibel voor overdag. Waar moet ik dan aan denken?  
Het geluidsniveau van 45 decibel is relatief laag als je bedenkt dat praten ongeveer 70 decibel is. In Nederland wordt gekeken naar het moment waarop het geluid gemaakt wordt. Bijvoorbeeld in de nacht moet het zachter zijn dan overdag, want dan hoor je meer. Dus de norm kan worden beschouwd als vrij laag, maar in sommige weersomstandigheden kan het zo zijn dat het geluid toch te horen is.  

In hoeverre heeft Haarlemmermeer de ruimte om de landelijke normen te verscherpen?
Er loopt een proces om landelijke milieunormen op te stellen. Daar gaat besluitvorming over plaatsvinden. Daarbovenop kan een gemeente lokaal maatwerk doen. Dat is waar de gemeente Haarlemmermeer mee bezig is met dit  spelregelproces.  

Hoe wordt er gecontroleerd of het maximaal toegestane geluid niet wordt overschreden?  
Het controleren is inderdaad niet makkelijk. Maar wel heel belangrijk. Dit wordt gedaan door het bevoegd gezag (de provincie Noord-Holland, en de Omgevingsdienst voert het ut). Er wordt vaak gekeken naar jaarwaarden, maar wellicht wil je daar als omwonende niet op wachten. Dus dat is iets waar je rekening mee kunt houden in de spelregels. Bijvoorbeeld: het inrichten van controles met omwonenden, waarbij ook wordt gekeken naar verschillende weersomstandigheden? En kijken naar een transparant klachtensysteem, met terugkoppeling wat er gebeurt met de klachten.  

Maken oudere windturbines meer geluid? 
Een aanwezige deelnemer die lid is van de energiecoöperatie Meerwind reageert: De molenaars zeggen dat het om enkele procenten gaat en dat het dus meevalt.  Windturbines worden bewust goed onderhouden, ook om het rendement zo hoog mogelijk te houden.  

Betekent hoe hoger een windturbine hoe  meer geluid?
Nee, dat is onderzocht. De hoogte maakt niet uit voor het geluid.  

Als andere externe bronnen van geluid al boven de normen zitten en we gaan daar dan weer geluid aan toevoegen, wordt het dan niet nog erger? 
Er wordt altijd gekeken naar wat een geluid toevoegt. Hoe stiller een gebied is, hoe meer  geluid opvalt. Een windturbine maakt minder geluid in vergelijking met andere factoren zoals de weg of een vliegtuig. Als je het geluid optelt (cumulatief geluid), voegt een windturbine dus weinig geluid toe aan ander omgevingsgeluid. Dit omdat het wordt gemaskeerd door het  bestaande omgevingsgeluid.  

Er zijn verschillende windturbines, de één maakt meer geluid dan een ander. Kunnen we daar nog wat mee? 
Het is goed om er rekening te houden dat we in Nederland geluidsnormen aanhouden. Als een windturbine dus meer geluid maakt, dan moet deze verder van woningen staan. 

Kunnen we windturbines niet langs een snelweg zetten, want dan hoor je ze niet? 
Ja, je kunt natuurlijk zoeken naar een gebied waar ze zo min mogelijk geluid maken voor omwonenden. 

We hebben al heel veel geluid in de omgeving, van Schiphol, snelwegen, treinen. Telt al dat geluid bij elkaar op en hoe wordt daar rekening mee gehouden? 
Geluid in de omgeving wordt opgeteld. Dus: hoeveel geluid is er al en hoeveel voegen windturbines toe? Windturbines maken minder geluid dan die andere bronnen, dus dan voegt een windturbine weinig toe. Een snelweg maakt bijvoorbeeld meer geluid dan een windturbine. Het geluid van een snelweg maskeert dus het geluid van de windturbine. Maar ’s nachts is geluid van snelweg minder, dus dan kun je windturbines wel horen. 

Hoe zit het met laagfrequent en/of infrasoon geluid?
Infrasoon geluid kan wel voorkomen bij windturbines. Uit de tot dusverre onderzoeken zijn geen effecten daarvan gevonden op mensen. Bij enkele windparken is laagfrequent geluid wel een probleem. Deze windparken hebben een bepaald type windturbine waarbij dit speelt. Met spelregels zou je bijvoorbeeld kunnen inspelen op welk type windturbine je wilt toestaan. 

Is infrasoon geluid per definitie ongezond voor mensen? 
Nee, dat is niet per definitie zo. 

Infrasoon geluid kunnen wij niet horen. Kunnen (huis)dieren dat wel horen?  
Dat weet de GGD niet.  

Hoe zit het met lange geluidsgolven?
Lange geluidsgolven zijn bij windturbines geen probleem.  

Wie financiert onderzoeken naar geluid?
Dat wordt door het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) gedaan. 

Zijn er spelregels met betrekking tot afstand tot woningen?
Er wordt gewerkt aan landelijke milieunormen door de rijksoverheid. Een norm (regel) voor de afstand tot woningen is daar ook onderdeel van. Er is voorgesteld dat de afstand altijd 2x de tiphoogte moet zijn. De normen zijn dus nog niet vastgesteld. Naar verwachting is dat op 1 juli 2025. 

Komt de afstandsnorm voort uit de geluidsnorm? 
In Nederland gebruiken we geluidsnormen om afstand te bepalen. Want de omgeving is bepalend voor hoever het geluid draagt. In het nieuwe stelsel komt mogelijk óók een afstandsnorm (max 2x de tiphoogte). Maar de  geluidsnorm is altijd leidend. 

Hoe zit het met licht? Heeft dat een effect op de gezondheid?
Je kunt je eraan ergeren en dus hinder van ondervinden, maar er is geen bewijs dat het een direct effect heeft op de gezondheid.  

Ik heb gehoord dat er ook grondtrillingen kunnen zijn, waar je last van kunt hebben. Is dat zo?
In Nederland zijn er geen situaties bekend. Maar in het buitenland speelt dit inderdaad wel. Dat komt omdat daar windturbines op rotsbodem worden geplaatst. In Nederland hebben we ‘slappe grond’, dus dat speelt niet. 

Er zijn verschillende tv programma’s waar dingen in gemeld worden door omwonenden. Het lijkt niet serieus genomen te worden wat omwonenden zeggen. Waarom gebeurt daar niks mee? 
Tot op heden is er geen eenduidig bewijs dat windturbines voor gezondheidsproblemen zorgen. Het is wel goed om continue de vinger aan de pols te blijven houden en dit te blijven onderzoeken. Zo is er bijvoorbeeld een onderzoek gedaan door NIVEL naar registraties bij huisartsen over gezondheidseffecten bij omwonenden van windturbines. Uit dat onderzoek kwam geen duidelijk verband naar voren tussen dichtbij windturbines wonen en gezondheidsproblemen. Maar dit moeten we dus wel blijven onderzoeken 

Wie beslist wanneer een turbine draait en hoe hard etc? 
Een aanwezig lid van energiecoöperatie Meerwind reageert hierop: Dit gaat volledig automatisch en hangt bijvoorbeeld af van de weersomstandigheden de belasting op het energienet. Als er iets gebeurt, gaat er een seintje naar de top om de wieken stil te zetten.  

Een windturbine wekt energie op. En gaat op het stroomnet. Is er sprake van straling? En in hoeverre heeft dat een effect op de gezondheid?
Ja, er is sprake van straling (elektromagnetisch veld). Er is in Nederland al beleid voor bijvoorbeeld omdat hoogspanningsmasten omdat we niet willen  dat mensen teveel in aanraking komen met het elektromagnetisch veld daaromheen. De stroom die de windturbines opwekken gaat via kabels het net in. Rond die kabels komt straling (elektromagnetisch veld) voor. Die kabels liggen ver van woningen waardoor het voor de bewoners van woningen eromheen geen risico kan opleveren.   

Ik heb onderzoek gelezen over gevaarlijke stoffen die van de wieken afkomen. Deze zijn mogelijk schadelijk voor de gezondheid. Vooral als het in de voedselketen terechtkomt. In Haarlemmermeer heel relevant, vanwege de akkerbouw.
In die onderzoeken gaat het vooral om de stof Bisfenol A (BPA). Dat is inderdaad een gevaarlijke stof. Bisfenol A is een grondstof voor epoxyharsen. Hiervan worden de wieken gemaakt. BPA wordt echter vrijwel volledig omgezet tijdens het chemische proces dat plaatsvindt. Er blijft altijd wel een paar gram over. Het gaat dus niet om kilo’s. Daarnaast wordt Bisfenol A ook gebruikt voor de coating van de wieken. Die wieken eroderen dus. Er wordt daarom nu gekeken naar andere soorten coating. In de wereld wordt Bisfenol A veel gebruikt, bijvoorbeeld ook in apparaten en voor de coating van boten. Het is daarom van belang als hier breder over wordt nagedacht, dus niet alleen bij windturbines. 

Andere stoffen die in het onderzoek naar voren kwamen, waren titaniumdioxide en kobalt. Hoe zit het daarmee? 
Die stoffen worden mogelijk in windturbines gebruikt. De vraag is hoeveel hiervan in het milieu komt. Hier is nog weinig over bekend 

Wat gebeurt er met de stof die van de wieken komt? Hoe ver komt het/hoe verspreidt het zich?
Daar is nog heel weinig over bekend. Dit hangt samen met hoe groot de deeltjes zijn. In Flevoland gaat daar nu een onderzoek naar starten. De GGD zou wel liever zien dat er een breder onderzoek gebeurt, ook bijvoorbeeld wat er met lak van de auto gebeurt etc.  

Zijn het plaatsen van kleine windmolens bij boeren nog een optie in plaats van een windpark met grotere turbines?  
Nee, want kleine windturbines (tot 15 meter) wekken weinig energie op in verhouding tot hogere windturbines. 

• Überhaupt geen windturbines plaatsen in Haarlemmermeer. 

• Schiphol inkrimpen heeft een groter effect dan windturbines plaatsen voor duurzaamheid. 

• Schiphol moet bijvoorbeeld ook aan bepaalde normen voldoen, maar het idee heerst dat dit ook niet gebeurt of op andere wijze wordt omzeild. Normen zeggen dus niks. 

• Er zijn verschillende windparken in de media geweest, waarbij geluid wat je niet hoort, maar wel waarneemt het probleem vormt. RIVM ontkent dat dit een probleem is, maar buitenlandse studies bevestigen dit. Lage geluidsgolven gaan overal doorheen, daar valt niet tegen te isoleren.  

• Er wordt steeds gezegd dat je van geluid geen last hebt, maar op een gegeven moment ga je je toch ergeren. Daarbij komt ook nog eens dat je de hele tijd kijkt naar het bewegen van de windmolens. Daar word je ook gek van.  

• In Haarlemmermeer hebben we een hoop gemalen om het gebied te ontwateren. Daarvoor zijn ze afhankelijk van elektriciteit. Windmolens zijn niet betrouwbaar qua energievoorziening. Dat geeft risico op blackouts. Hierdoor ontstaan overstromingsrisico’s. Daarom moeten we überhaupt geen windenergie gebruiken.